Jaka płyta główna do komputera? Polecane modele płyt głównych
Spis treści:
- Wybór odpowiedniej platformy: AMD vs Intel
- Gniazdo procesora
- Chipset płyty głównej
- Format płyty głównej
- Gniazda rozszerzeń na płycie głównej
- Wsparcie dla modułów RAM
- Przechowywanie danych
- Odpowiednio wydajna sekcja zasilania
- Panel I/O płyty głównej
- Zintegrowana karta dźwiękowa
- Wi-fi i Bluetooth
- Producenci płyt głównych
Budowa własnego PC to spore wyzwanie, zwłaszcza w przypadku doboru odpowiedniej płyty głównej. Podzespół ten stanowi jeden z najbardziej skomplikowanych elementów stanowiących część komputera – przyglądając się losowej płycie głównej, z pewnością dojdziesz do podobnych wniosków. Liczba gniazd, rodzaj socketu, odpowiednie standardy RAM, sekcja VRM, chipsety, format samej płyty, gniazda rozszerzeń… Jak się w tym wszystkim odnaleźć?
Będzie to z pewnością łatwiejsze z naszą pomocą – w postaci niniejszego poradnika. Płyta główna jest niczym fundament każdego PC – to właśnie do niej podłączymy większość podzespołów, to także ona dystrybuuje zasilanie z PSU do samych podzespołów, wreszcie odpowiada też za obsługiwany standard RAM. W tym poradniku pochylamy się nad najważniejszymi parametrami płyty głównej, których znajomość będzie mieć krytyczne znaczenie przed dokonaniem zakupu. A więc, jaką płytę główną do procesora AMD, a jaką do Intela wybrać?
Polecane płyty główne
Wybór odpowiedniej platformy: AMD vs Intel
Budując swój komputer, model płyty głównej powinniśmy dostosować do rodzaju procesora, jaki chcemy zakupić. Wyboru dokonamy spośród oferty dwóch producentów: Intela lub AMD, jedynych dwóch firm, które dostarczają CPU na rynku konsumenckim. Obie dostarczają centralne jednostki obliczeniowe w pełnym zakresie cenowym: począwszy od podstawowych, po te dedykowane średniemu segmentowi cenowemu, aż po urządzenia high-end. Sprawa wydaje się więc prosta?
Wybór płyty głównej AMD, ograniczy nas jedynie do modeli od tego producenta. To kluczowa decyzja, której nie powinniśmy pozostawiać zwykłej losowości. Na tym etapie obierzemy ścieżkę, która ograniczy koszty w przyszłości, np. podczas przesiadki na nowe CPU. Dobrą poradą na tym etapie będzie to, aby porównać wybrany przez nas procesor z innymi podzespołami, w szczególności z GPU. Budując PC musimy mieć na uwadze, że wszystkie podzespoły muszą ze sobą sprawnie współpracować. Zgromadzenie odpowiedniej wiedzy pomoże nam w wyborze określonej platformy.
Koniecznie należy jednak pamiętać o tym, że wybór mobo, które wspiera CPU od danego producenta, nie sprawia, że każdy procesor będzie z nią kompatybilny. Znaczenie ma tu również socket (czyli gniazdo procesora) oraz chipset płyty głównej.
Gniazdo procesora
Kolejny aspekt, który ma ogromnie ważne znaczenie. Zakup losowej płyty głównej nie daje 100%, że będzie ona kompatybilna z wybranym przez nas procesorem. Znaczenie mają tu dwa wspomniane już czynniki: socket, czyli gniazdo, w którym umieścimy procesor oraz chipset. Zajmijmy się tą pierwszą kwestią na początku.
W kwestii wprowadzania coraz to nowszych gniazd na płytach głównych, można śmiało stwierdzić, że to AMD dostarcza produkty odporniejsze na ząb czasu. Podstawka AM4 debiutowała w 2016 roku i została zastąpiona dopiero w 2022 roku przez AM5. Choć słowo „zastąpiona” nie do końca tu pasuje – wciąż jest to platforma, na której warto budować nowy PC, nawet w 2025 roku.
Poniżej prezentujemy wybrane rodzaje socektów od obu producentów:
Intel:
- LGA 1151 (2015): gniazdo kompatybilne z 6., 7., 8. i 9. generacją (Skylake, Kaby Lake, Coffee Lake i Coffee Lake Refresh).
- LGA 1200 (2020): gniazdo kompatybilne z procesorami 10. i 11. generacji (Comet Lake i Rocket Lake).
- LGA 1700 (2021): gniazdo kompatybilne z procesorami 12., 13. i 14. generacji (Alder Lake, Raptor Lake i Raptor Lake Refresh)
- LGA 1851 (2024): gniazdo kompatybilne z 15. generacją procesorów. Najpewniej będzie ono również obsługiwać kolejną rodzinę procesorów Intel.
AMD:
- AM4 (2016): obsługa procesorów z serii Ryzen 1000, 2000, 3000, 4000 i 5000 oraz A-Series i Athlon.
- AM5 (2022): obsługa procesorów z serii Ryzen 7000 oraz dwóch nadchodzących serii 8000 i 9000.
Powyżej wymienione zostały procesory na rynku konsumenckim, w które obecnie warto jest inwestować. Rzecz jasna nie są to wszystkie modele z oferty obu producentów (np. pominięto rodzinę procesorów Threadripper do zastosowań ultraprofesjonalnych). Inne powody to również wiek danych podstawek – schodzenie poniżej podstawki LGA 1151 w 2025 roku nie będzie opłacalne.
Na tym etapie koniecznie trzeba zapamiętać to, że przykładowo procesor z pinami uszeregowanymi na podstawce PGA 1700 będzie niekompatybilny z płytą główną, która obsługuje LGA 1851. Przed doborem nowego modelu mobasa, koniecznie sprawdź rodzaj socketu dla procesora – musi być kompatybilny z wybranym CPU.
Chipset płyty głównej
Chipset na płycie głównej działa jako centrum komunikacyjne i swoisty kontroler ruchu dla danych, które będą przepływać między procesorem a innymi komponentami. Lata temu komponent ten stanowił integralną część procesora, ale obecnie jest on częścią płyt głównych, będąc najczęściej zlokalizowanym w dolnej części urządzenia.
Chipset zarządza komunikacją pomiędzy procesorem a RAM-em, dyskami oraz urządzeniami peryferyjnymi, takimi jak karty graficzne czy karty sieciowe. Chipset określa, jakie typy procesorów są obsługiwane, jak i liczbę oraz rodzaj gniazd pamięci, rodzaje gniazd rozszerzeń dostępnych dla dodatkowych komponentów oraz różnorodność i pojemność interfejsów wbudowanych (takich jak porty USB i SATA). Wreszcie chipset może również wpływać na podatność danego CPU na overclocking, co ma istotne znaczenie w przypadku procesorów Intel. W zasadzie więc chipset definiuje możliwości płyty głównej, wpływając na wydajność systemu, możliwości rozbudowy oraz kompatybilność z innym sprzętem. Jak więc widzisz, ma on ogromne znaczenie dla funkcjonowania całego urządzenia.
Poniżej prezentujemy listę głównych chipsetów do procesorów Intel oraz AMD, które stanowią o mocy wybranych płyt głównych.
AMD:
- Chipsety oznaczone literą A – A320, A520 i A620. Podstawowe chipsety dedykowane najmniej wymagającym użytkownikom. Dwa pierwsze są kompatybilne z płytą główną AM4, podczas gdy A620 to najbardziej podstawowy chipset dla AM5. Oferują podstawowe funkcjonalności, nie sprawdzą się raczej w przypadku gamingu oraz są odradzane w przypadku overclockingu.
- Chipsety oznaczone literą B – B450, B550, B650, B650E. Reprezentują średni segment, idealnie sprawdzą się w przypadku gamingu. Stanowią zbalansowaną formę wydajności i ceny, często mając rozbudowaną sekcję VRM, oferują wsparcie PCIe 4.0 – nadal cieszą się ogromną popularnością. Jeżeli jednak szukasz chipsetu do mocnego podkręcania, rekomendujemy mocniejszą opcję, która jest poniżej.
- Chipsety oznaczone literą X – X570, X670, X670E, X870 i X870E. Flagowe chipsety dedykowane najbardziej wymagającym użytkownikom. Ceny płyt głównych z tymi chipsetami często przekraczają tysiąc złotych, choć są też dostępne modele, których ceny oscylują (lub przekraczają) 2 tysiące. Oferują jednak szereg funkcjonalności na poziomie premium, zaawansowane funkcje OC, wsparcie dla wielu GPU, maksymalną liczbę gniazd i wiele innych, topowych rozwiązań.
Same chipsety AMD rozkładamy na czynniki pierwsze w dedykowanym artykule.
Intel:
- Chipsety oznaczone literą H – H310, H370, H470, H510, H610 i H670. Chipsety do mniej wymagających zadań, które idealnie sprawdzą się w przypadku maszyn roboczych (przeznaczonych m.in. do zadań biurowych). Oferują podstawowy szereg funkcji, mocno ograniczone opcje rozszerzeń, choć warto oddać im to, że nie są aż tak ograniczone, jak chipsety A od AMD.
- Chipsety oznaczone literą B – B560, B660 i B760. W krótkich słowach: chipset dla mas, który reprezentuje dolną część listy z segmentu chipsetów ze środkowej półki. Oferuje podkręcanie modułów RAM, mocniejszą sekcję zasilania, zwiększone możliwości rozszerzeń. W przypadku mocniejszych chipsetów oznaczonych literą B mamy także wsparcie PCIe 4.0 a co dla wielu równie ważne: rozsądną wycenę.
- Chipsety oznaczone literą Z – Z590, Z690, Z790 i Z890. Topowe chipsety oferowane najmocniejszym komputerom – oferują pełne wsparcie OC, maksymalną liczbę złącz, wykonanie klasy premium i świetną prezencję. Najmocniejsze z nich to również pełne wsparcie PCIe 5.0 oraz inne, najnowsze osiągnięcia w projektowaniu chipsetów.
Format płyty głównej
Płyty główne mają różne rozmiary, które fachowo określa się mianem form factor. Rozmiar definitywnie ma w ich przypadku znaczenie – jeżeli nie zwrócimy na to uwagi, może się okazać, że nasza płyta główna będzie zbyt duża, aby zmieścić się w obudowie komputera. A takiej sytuacji powinniśmy unikać za wszelką cenę – nikt przecież nie lubi tracić pieniędzy niepotrzebnie.
Przed zakupem należy się zatem upewnić, że nasza płyta główna jest kompatybilna z obudową, którą planujemy zakupić lub posiadamy. Kiedy zaczynasz szukać nowej płyty głównej, możesz natrafić na takie określenia jak ATX, Micro ATX czy Mini ITX i zacząć zastanawiać się, co one oznaczają. Terminy te odnoszą się po prostu do typu płyty głównej, a dokładniej: jej rozmiarów. Zostały one wprowadzone przez firmę Intel w celu ustandaryzowania rozmiarów płyt głównych, co okazało się skuteczne i pozostało do dziś. Jakie są więc najczęściej spotykane rozmiary płyt głównych?
Wyróżniamy cztery główne rozmiary płyt głównych:
- Extended ATX (EATX) (305 mm x 330 mm) – większe niż standardowe płyty ATX, te kolosy oferują maksymalne możliwości rozbudowy i funkcje dla tych, którzy chcą przesunąć granice tego, co może zrobić komputer. Te płyty zazwyczaj są luksusowe, rozległe i z pewnością nie dla każdego, oferując miejsce np. na wiele kart graficznych.
- ATX (305 mm x 244 mm) – wszechstronne, niezawodne i cieszące się popularnością. Płyty ATX oferują dużo miejsca na komponenty i rozbudowę PC. Są preferowanym wyborem dla graczy, twórców oraz każdego, kto chce zbudować komputer o wysokiej wydajności z możliwością rozbudowy.
- Micro ATX (244 mm x 244 mm) – rozmiar, który cieszy się ogromną popularnością, szczególnie wśród graczy. Stanowią swoisty balans między nadal małymi rozmiarami a oferowanymi funkcjami. Nadal oferują wystarczającą liczbę slotów do stworzenia przyzwoitego zestawu do gier lub pracy, ale w formacie, który nie wymaga ogromnego biurka. Idealne dla tych, którzy pragną mocy bez zbędnej masy.
- Mini ITX (170 mm x 170 mm) – prawdziwy kompakt, są to płyty idealne do budowy małych pecetów i tzw. HTPC. Płyty główne Mini-ITX są często droższe od podobnych płyt Micro-ATX, ponieważ są produkowane w mniejszych ilościach. Te płyty mają również mniej możliwości rozbudowy niż większe modele, ale mogą być podstawą bardzo imponującego systemu. Choć małego rozmiarami.
Nie są to wszystkie rodzaje, które spotykamy w ofercie sklepów, ale są to najpopularniejsze rozwiązania. Pozostałe opcje należy traktować bardziej jako ciekawostkę.
Wybór odpowiedniego rozmiaru płyty głównej jest jak dobieranie idealnych fundamentów dla komponentów twojego komputera: musi pasować do obudowy, odpowiadać twojemu stylowi i wspierać przyszłe komponenty oraz ulepszenia. W tym przypadku absolutnie nie obowiązuje zasada „im większa, tym lepsza”. Postaw na model, który w 100% będzie dostosowany do Twoich potrzeb.
Gniazda rozszerzeń na płycie głównej
Płyty główne mogą łączyć różnorodne komponenty oprócz samego procesora, w tym karty graficzne, karty dźwiękowe, karty sieciowe, dyski na dane oraz wiele innych. Przez lata istniało wiele rodzajów portów rozszerzeń, ale na szczęście sprawy stały się znacznie prostsze. Dziś głównie będziesz mieć do czynienia z portami Peripheral Component Interconnect Express (PCIe).
PCIe to najważniejszy port i ten, którego użyjesz do podłączenia większości obecnych komponentów. Istnieją cztery rozmiary slotów PCIe, a ich najpopularniejsze wersje to PCIe 4.0 i raczkujące obecnie PCIe 5.0. Te cztery rozmiary określają zarówno przepustowość połączenia, jak i jego wielkość – warto upewnić się, że masz wystarczającą liczbę slotów rozszerzeń oraz że są one odpowiednich rozmiarów, aby wspierać wszystkie twoje obecne i przyszłe potrzeby.
Pamiętaj też, że im mniejsza płyta główna, tym mniejszą liczbę gniazd rozszerzeń zaoferuje. Fizycznie niemożliwe jest umieszczenie wielu gniazd na płycie o rozmiarze Mini ITX. Dlatego jeżeli planujesz podłączyć wiele podzespołów do płyty głównej, postaw na model, który będzie odpowiednio duży, aby je pomieścić.
Cztery rozmiary slotów to x1, x4, x8 i x16, przy czym x4 i x16 są najczęściej spotykane. Płyty główne różnią się znacznie pod względem liczby dostępnych slotów oraz ich rozmieszczenia. Upewnij się, że masz wystarczającą liczbę slotów oraz że mają one wystarczająco dużo miejsca wokół siebie, aby pomieścić wszystkie wymagane komponenty.
Wsparcie dla modułów RAM
Jeśli planujesz zbudować potężny komputer do gier, będziesz potrzebować płyty głównej, która obsługuje szybką pamięć RAM. Niestety, nie każda pamięć RAM może być używana w każdym komputerze; istnieją pewne typy pamięci RAM, które mogą być wykorzystywane tylko w określonych generacjach płyt głównych. Istnieje wiele różnych typów samej pamięci RAM, ale najbardziej odpowiednią dla komputera do gier jest pamięć DDR, co oznacza podwójną szybkość przesyłania danych.
Jeśli planujesz zbudować przynajmniej średniej klasy komputer do gier, to jedyną pamięcią RAM, na którą powinieneś zwrócić uwagę, jest pamięć DDR5 (najnowsza generacja) lub przynajmniej DDR4 (poprzednia generacja). Dzieje się tak, ponieważ wszystko poniżej tego będzie niezwykle wolne w nowoczesnym komputerze do gier, jeśli w ogóle będzie obsługiwane przez płytę główną lub procesor. Oprócz tego musisz również zwrócić uwagę na szybkość pamięci RAM przed jej zakupem.
Zaleca się zawsze zakupienie większej liczby pamięci RAM niż myślisz, że będziesz potrzebować dla swojego komputera, ale realistycznie rzecz biorąc, większość komputerów do gier może działać z minimalną ilością 16 GB RAM (2 moduły po 8 GB). Choć warto mieć na uwadze to, że coraz więcej gier wykorzystuje w maksymalnym stopniu 16 GB.
Przechowywanie danych
Twój system operacyjny, gry, programy, a nawet najmniejszy dokument tekstowy musi być gdzieś przechowywany. To główna rola dysków w każdym PC, natomiast wspomniane dyski, w celu wykonywania swojej pracy, muszą być podłączone do płyty głównej. Obecnie rozróżniamy dwa typu dysków: HDD (wolniejsze, ale oferujące korzystniejszą cenę za 1 GB przestrzeni) oraz SSD (szybkie, niezawodne, ciche, jednak droższe niż HDD).
Istnieje kilka głównych złączy do podłączania dysków do mobo, które warto rozważyć przed zakupem płyty głównej. Obejmuje to zarówno rodzaje połączeń, jak i liczbę złącz, które będziesz mieć do dodawania kolejnych modułów pamięci masowej do swojego komputera.
W zależności od dysku, jaki planujesz kupić, upewnij się, że płyta główna będzie oferować kompatybilne z nim gniazdo lub slot. Najbardziej podstawowym rodzajem jest serial ATA lub SATA, jednak złącze to czasy świetności ma już za sobą.
Coraz powszechniejszym typem złącza do przechowywania jest NVM Express, czyli NVMe, które łączy się za pośrednictwem magistrali PCIe. Jest to nowszy protokół, który oferuje zwiększoną przepustowość, mniejsze zużycie energii, niższe opóźnienia i wiele innych zalet. Obecnie popularne dyski SSD NVMe mogą zapewniać teoretyczne prędkości przekraczające 3 GB/s przy odczycie i 1,5 GB/s przy zapisie. Dyski NVMe występują w dwóch formatach: kartach, które podłącza się do slotów PCIe, oraz kompaktowych wersjach, które łączą się z gniazdami M.2.
Odpowiednio wydajna sekcja zasilania
Jednym z najbardziej prądożernych elementów komputera jest CPU i GPU. W tym drugim przypadku zasilanie bezpośrednio z PCIe dotyczy podstawowych i niezwykle starych modeli – karta graficzna do gier lub pracy pobiera prąd bezpośrednio z zasilacza. Zasada ta nie dotyczy jednak procesorów oraz innych elementów podłączonych do płyty głównej. Pobierają one prąd nie z PSU, ale z samej płyty dzięki sekcji zasilania. Dokładnie chodzi o moduł regulowania napięcia, który odpowiada za przetworzenie pobranego prądu za pomocą MOSFET-ów, dławików i kondensatorów, tak aby nie uszkodził on delikatnych podzespołów.
Wybierając płytę główną, powinieneś wybrać opcję, która jest w stanie pokryć wymagania energetyczne procesora, który posiadasz. Najwyższej klasy opcje procesorów oferują niesamowitą wydajność, ale wymagają również znacznej ilości energii. Jeżeli sekcja VRM nie będzie w stanie pokryć zapotrzebowania energetycznego CPU, doprowadzi to do dławienia jego potencjału (tzw. bottleneck).
Płyty główne wyższej klasy zawierają bardziej zaawansowane rozwiązania VRM z większą liczbą tzw. stopni zasilania (lub mocy). Ich rolą jest zmniejszenie obciążenie każdego poszczególnego stopnia zasilania, co prowadzi do większej stabilności, niższych temperatur pracy i ogólnej trwałości. Liczbę stopni mocy możesz odszukać w specyfikacji płyty głównej. Warto mieć na uwadze, że nie każdy procesor wymaga potężnej sekcji zasilania. Przykładowo stopnie mocy w układzie 24+2+1+2 będą zbyt potężne dla procesora ze średniej półki. Rzecz jasna, nie uszkodzą go, ale ich potencjał nie zostanie wykorzystany.
W przypadku VRM warto zwrócić uwagę na to, jakie chłodzenie zostało zastosowane. Jest to obszar, który generuje ogromne ilości ciepła, dlatego postawienie na model z zainstalowanymi radiatorami będzie najlepszym rozwiązaniem.
Panel I/O płyty głównej
Obszar ten jest często ignorowany przez klientów – biorąc pod uwagę fakt, że to właśnie tam podłączymy wszystkie zewnętrzne elementy PC, nie powinniśmy ignorować tego elementu mobasa. Generalna zasada mówi, że płyta główna powinna zawierać kilka portów USB 3.2, porty USB typu C, porty audio, Thunderbolt, HDMI, DisplayPort (DVI, VGA będą do osobistego rozważenia) oraz port Ethernet. Dokładna konfiguracja tych portów różni się w zależności od różnych formatów płyt głównych.
Zintegrowana karta dźwiękowa
Obecnie sprzedawane płyty główne posiadają zintegrowany moduł audio, który pozwala generować dźwięk w podłączonych do niej głośnikach. Jeżeli nie zamierzasz inwestować w dedykowaną kartę dźwiękową, warto i tak przyjrzeć się kodekowi audio, jaki zastosowano w płycie głównej. Wśród najczęściej spotykanych propozycji znajdziesz z pewnością układy Realtek, które stanowią obecnie lwią część zintegrowanych kart dźwiękowych na płytach głównych.
Z reguły różnice oferowane przez kodek będą marginalne, warto jednak upewnić się co do jakości implementacji tego modułu na płycie. O co chodzi? Znaczenie ma lokalizacja oraz odpowiednio wykonane odseparowanie na płytce drukowanej. Korzyścią tego rozwiązania jest eliminacja szumów i zniekształceń sygnału, choć warto mieć na uwadzę fakt, że podnosi to cenę samego urządzenia.
Wi-fi i Bluetooth
WIele płyt głównych oferuje dodatkowe moduły obsługujące bezprzewodową łączność, jak np. wi-fi lub Bluetooth. Rzecz jasna ich obecność ma wpływ na zwiększenie ceny urządzenia, niekiedy jednak są one niezbędne wybranym użytkownikom. Jednak nie każdym – jaki sens ma inwestycja w płytę, którą oferuje łączność wi-fi, jeśli cały czas i tak korzystamy z połączenia przewodowego? W tym przypadku postawmy na model, który będzie dostosowany do nas i za którego nie będziemy musieli przepłacać.
Producenci płyt głównych
W ofercie sklepu Morele.net znajdziesz modele wielu różnych marek, gwarantujących wysoką jakość wykonania i niezawodne działanie. W zależności od oczekiwań możesz wybrać płytę główną przeznaczoną dla graczy, z dużą liczbą LED-ów oraz miejscem na największe modele kart graficznych, lub model niczym się niewyróżniający, który idealnie wtapia się w tło komputera. Wśród polecanych układów polecamy płyty główne Gigabyte, płyty głowne Asus oraz propozycje od takich producentów, jak MSI, ASRock lub Biostar.
Jaka płyta główna będzie Ci służyć najlepiej? Taka, która spełni w zupełności wszystkie Twoje oczekiwania! Nasz artykuł przybliża Ci te najważniejsze, których analiza powinna mieć miejsce, zanim w ruch pójdzie portfel i jego zawartość. Mamy nadzieję, że ułatwi Ci wybór i pomoże wybrać model płyty głównej, z której będziesz zadowolony.
Jeżeli poszukujesz taniej płyty głównej, zapoznaj się z:
Znajdziesz w Morele
Komputery gamingowe - Zasilacze - Wentylatory komputerowe - Chłodzenie wodne - Chłodzenie procesora
Komentarze (3)
Nie przypadkiem 10Gb/s?
Kto to pisał? Przecież standardowo jest podawane, że usb 3.0 ma transfer do 5Gbit/s, a usb 2.0 do 480 Mb/s.